بازتاب داستان یوسف (ع) در شعر معاصر عرب

چکیده استفاده از قصه ها و داستان ها برای بیان مقاصد و اهداف مورد نظر خویش، از جمله کارهایی است که شاعران در زبان ها و فرهنگ های مختلف و در دوران های گوناگون به آن پرداخته اند. شاعران مسلمان و غیر مسلمان نیز، از این قاعده مستثنی نبوده اند. آنها به خوبی از تأثیر عمیق و والای کتاب آسمانی قرآن در ذهن و جان مخاطبان خویش آگاه بوده اند و به همین سبب برای بهره بردن از آن در نوشته ها و سروده های خود، به این منبع درخشان چشم دوخته و از داستان ها، نکته ها و ویژگی های ادبی، هنری و فنی آن بهره ها برده اند. یکی از این داستان ها، داستان یوسف (ع) است که به تعبیر خود قرآن «أحسن القصص» داستان های قرآنی است. این داستان با برخورداری از ویژگی ها و زیبایی های هنری و نیز محتوا و مفهوم عمیق و فراگیری که دارد، برای بسیاری از شاعران الهام بخش سروده ها و اشعار بسیار زیبایی است که هر کدام با توجه به زمینه ی ذهنی شاعر در جای خود قابل بررسی و تأمل است. این پژوهش جنبه های مختلف داستان یوسف (ع) را بیان کرده و بازتاب این داستان زیبا در اشعار شاعران معاصر عرب را مورد برسی و کنکاش قرار داده است، بازتابی که می تواند شامل جنبه های ظاهری یا معنوی داستان باشد و یا در قالبی گسترده تر با نام تناص (بینامتنیت) قرار گیرد. با توجه به اشعار بررسی شده می توان گفت: در سال های نخستین دوران معاصر استفاده ی شاعران از داستان یوسف (ع) بیشتر به جنبه های آن محدود شده است، اما هر چه به دوران معاصر نزدیک تر می شویم بهره مندی شاعران بیشتر در حوزه ی تناص قرار می گیرد و شاعران، جنبه های مختلف داستان را در مقاصدی چون قضیه ی فلسطین، خیانت کشورهای عرب زبان به آرمان مردم فلسطین و ... قرار می دهند. واژگان کلیدی: قرآن، یوسف (ع)، شعر معاصر، تناصّ